Mehmet Altan*
2022 yılının da sonuna geldik…
Acaba 20 yıl sonra nasıl bir Türkiye olacak?
***
20 yıl önce gündem AB idi…
2001 yılı Ekim ayında AB’ye adaylık sürecinin bir gereği olarak Anayasa’da 34 hususta değişiklik yapıldı.
2002 yılında ise kelam konusu anayasal değişikliklere uygulanabilirlik kazandırmak için ahenk paketleri çerçevesinde yasal değişiklikler gerçekleştirildi.
Şubat, Mart ve Ağustos aylarında kabul edilen üç paketle niyet özgürlüğü ile ilgili olarak TCK’nın 312, 159 ve TMK’nın 8. hususu üzere unsurların yanı sıra Basın Kanunu’nda da değişikliklere gidildi.
***
Birinci Ahenk Paketi, 2002’nin 6 Şubat günü TBMM Genel Heyeti’nde kabul edildi. TCK’nın 312. ve 159. unsurları ile TMK’nın 7. ve 8. Unsurlarında değişiklikler yapıldı.
Mart ayında TBMM’de yeni bir ahenk paketi daha kabul edildi. Bu paketle de niyet özgürlüğü ile ilgili olarak Basın Kanunu’nda yeni düzenlemeler yapıldı.
***
Üçüncü Ahenk Paketi 3 Ağustos günü TBMM’de kabul edildi.
Pakette düşünce özgürlüğü ile ilgili olarak TCK’da, Basın Kanunu’nda, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunu’nda ve Yabancı Lisan Eğitimi ve Öğretimi Kanunu’nda değişiklikler yer aldı.
TCK’nın 159. hususuna şu fıkra eklendi:
“Birinci fıkrada sayılan organları yahut kurumları tahkir ve tezyif kastı bulunmaksızın, yalnızca eleştirmek gayesiyle yapılan yazılı, kelamlı yahut manzaralı niyet açıklamaları cezayı gerektirmez.”
AKP iktidarının birinci yıllarıydı
Uyum kanunları konusundaki gelişmeler 2003 yılına da taştı…
11 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4778 sayılı yasanın 4. unsuru ile de “basın yayın kuruluşları sahibi, yazı işleri müdürü ve muhabirleri haber kaynaklarını açıklamaya zorlanamaz” kararı getirildi.
Yine Üçüncü Pakette yer alan Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un 4. hususu ve Yabancı Lisan Eğitimi ve Öğretimi Kanunu’nun 2. unsurunda yapılan değişikliklerle de “anadilde yayın” ve “anadilin öğrenilmesi” diyebileceğimiz haklarla da kültürel haklar konusunda başlangıç niteliğinde adımlar atıldı.
***
AB standartlarında bir ülke, bir devlet ve toplum yaratmak için yapılan tüm değişikliklerin olumlu tesir doğurabilmesinin, başta yargı organlarının anlayış ve yorumuna, sonra da devlet etme zihniyetine bağlı olduğunu geçen yirmi yılda çok acı tecrübelerle gördük.
Hatta özgürlüklerin katledilmesinde o denli bir noktaya geldik ki yargı artık ne yasa ne anayasa dinler oldu.
***
Avrupa Birliği, anayasa ve ahenk maddelerine karşın bunun uygulanmasına ilişkin tasalarını 20 yıl evvel gündeme getirmişti.
9 Ekim günü açıklanan “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne İştirak Sürecine Ait 2002 Yılı İlerleme Raporu”nda Türkiye’de tabir özgürlüğünün mevzuatın yanısıra, yargı süreçlerinde ortaya çıkan farklı yorumlar nedeniyle de kısıtlandığı belirtilerek “uygulama” sorununa dikkat çekildi.
Raporda, “Günlük uygulamalar, kanunun yorumlanmasındaki farklılıkları göstermektedir. Sonuç olarak, açıklık, şeffaflık ve türel katılık açısından eksiklikler bulunmaktadır. İspatlar, birtakım davalarda, tıpkı kanun kararını uygulayan hâkimin beraat kararı verdiğini, öteki bir davada ise farklı istikamette bir karar çıktığını göstermektedir. Bu durum, kanunun yorumunun öngörülemezliği problemini ortaya çıkarmaktadır” denildi.
***
Gene Raporda, Avrupa Birliği’ne ahenk yasaları çerçevesinde TCK’nın 159. ve 312. unsurları ile TMK’nın 7. ve 8. unsurlarında yapılan değişikliklere değerli bir yer ayrıldı.
Değişikliklerle “suçun mevcut tarifinin korunduğu” ancak cezaların değiştirildiği, hasebiyle yeni düzenlemelerin tesirinin lakin “zamanla görülebileceği” vurgulandı.
***
Raporda özetle şu görüşlere yer verildi:
“İfade özgürlüğü ile ilgili kararlardaki (TCY’nin 159, 312 ve TMY’nin 8. maddesi) değişikliklere karşın, TCY’nin değiştirilmemiş öbür kararlarının, savcılar tarafından, söz özgürlüğünü sonlandıracak formda kullanılması tarafında muhakkak bir eğilim mevcuttur.
Bu konu, bilhassa üniversitede seçimlik dil dersi için dilekçe veren öğrencilere uygulanan 169. husus açısından (yasadışı silahlı örgüte yardım ve yataklık) geçerlidir.
İlk yasal değişikliklerin Şubat ayında yürürlüğe girmesinden itibaren, mevzuattaki değişikliklere dayanarak birçok dava açılmıştır.
Mahkeme kararları, yasal değişikliklerin uygulanmasında fazla dengeli davranılmadığını göstermektedir.
Bir dizi dava beraatla sonuçlanırken, misal nitelikteki diğer davalarda ağır cezalara hükmedilmiştir.
Bu durum, hukuksal katılık unsurunu zedelemektedir.
…. Şiddet içermeyen görüşlerini açıklamaktan ötürü cezaevinde bulunan şahıslar sorunu çözümlenmemiştir.”
***
Yasa öbür, uygulama öteki olunca da davaların önü alınamadı…
2002 yılında kelamlı ya da yazılı olarak söz edilen görüşler nedeniyle en az 386 dava görüldü.
2002 yılında TCK’nın 159. hususu uyarınca en az 25 dava açıldı, yıl içinde sonuçlanan 39 davada 22 mahkûmiyet, 17 beraat kararı verildi.
TCK’nın 312. hususu uyarınca 47 dava görüldü.
Bunlardan 14’ü mahkûmiyet, 12’si beraat ile sonuçlandı.
58 dava TMK’nın 6. unsuru uyarınca görüldü; bunlardan sonuçlanan 28 davadan 26’sında mahkûmiyet kararı verildi.
55 dava ise TMK’nın 8. unsuru uyarınca görüldü; bunlardan yıl içinde sonuçlanan 17 davanın 13’ünde mahkûmiyet kararı verildi.
TCK’nın 169. hususu uyarınca görülen 147 davadan 69’u sonuçlandı; 57 mahkûmiyet kararı verildi.
***
Aradan 20 yıl geçti…
2002 yılında gündem AB idi…
Gündem ahenk yasalarıydı…
Gündem özgürlüklerin genişletilmesiydi…
Bugün hiçbirinin esamisi okunmuyor.
O vakitler yargının yapılan değişikliklere ahenk sorunu tartışılıyordu.
Bugün yargının hukuku boğarak öldürmesi sıradanlaştı.
Yazının başında “Acaba 20 yıl sonra nasıl bir Türkiye olacak?” diye sormuştum…
20 yılı bilmem ancak bu yıl en azından “cehennemin kapılarını” kapatabilirsek daha umutlu olacağız…
Tüm okurlara, çok daha keyifli olmasını dilek ettiğimiz yeni bir yıl diliyorum.
—–
Kapak Görseli: Tonya Smith (Pixabay)
P24’ten alınmıştır.